دحوالارض در کلام خدا
به گفته مفسّرین ، آیه شریفه « وَالْاَرْضَ بَعْدَ ذلِکَ دَحیها ؛ و زمین را بعد از آن با غلتانیدن گسترش داد » 1 اشاره به دحوالارض دارد و منظور از آن نیز این است که در آغاز، تمام سطح زمین را آبهای حاصل از بارانهای سیلابی نخستین فراگرفته بود . این آبها به تدریج در گودالهای زمین جای گرفتند و خشکیها از زیر آب سر برآوردند و روز به روز گستردهتر شدند تا به وضع فعلی درآمدند ، و نخستین برآمدگی که آشکار شد ، کعبه بوده است .
در اینباره در آیه دیگری به بیانی دیگر میخوانیم : « وَ هُوَ الَّذی مَدَّ الْاَرْضَ ؛ و اوست کسی که زمین را گسترش داد .»2
در تفسیر این آیه نیز آمده است :
خداوند زمین را به گونهای گسترد که برای زندگی انسان و پرورش گیاهان و جانداران آماده باشد ؛ گودالها و سراشیبیهای تند و خطرناک را به وسیله فرسایش کوهها و تبدیل سنگها به خاک پر کرد و آنها را مسطح و قابل زندگی ساخت ؛ درحالیکه چینخوردگیهای نخستین آن ، بهگونهای بودند که اجازه زندگی به انسان را نمیدادند .»3
از حضرت علی (علیه السلام) روایت است که فرمود : « نخستین رحمتی که از آسمان به زمین نازل شد ، در روز بیست و پنجم ماه ذیالقعده ، روز دحوالارض بوده است . و هرکس این روز را روزه بدارد و شب آن را به عبادت بپردازد ، به پاداش عبادت صد ساله رسیده است ؛ عبادت صد سالهای که روزهای آن را به روزه و شبهای آن را به عبادت گذرانیده است . و هر جماعتی که در این روز گِرد هم آیند و به ذکر پروردگار بپردازند ، پراکنده نخواهند شد مگر آنکه خواستههای آنان برآورده خواهد شد و در این روز هزاران رحمت از سوی پروردگار نازل میشود که نودونه درصد آن از آنِ کسانی است که روزش را به روزه و ذکر مشغول باشند و شبش را به احیا و عبادت بپردازند .»4
چراغ راه
سخنی از آیتالله ملکی تبریزی در پاسداشت روز دحوالارض
خداوند بزرگ در چنین روزی زمین را برای سکنای فرزندان آدم و زندگی بر روی آن آماده فرمود ، و روزیهای ما و نعمتهای پروردگار در چنین روزی گسترش یافته است ؛ روزیها و نعمتهایی که از شماره بیرون است و کسی را یارای شکر آن نیست . و اگر تو در بزرگی شأن دحوالارض اندیشه نمایی حیرتزده خواهی شد . و از اینجاست که انسان عارف و مراقب روز دحوالارض ، در برابر همه این نعمتهای گوناگون ، شکری بر خویشتن واجب میبیند ، و چون به قلب خویش مراجعه میکند، میبیند که حتی بر ادای حق ناچیزی از آن همه نعمتها توانا نیستو چون بندهای نسبت به آن همه نعمتها شناخت حاصل کند ، به عجز و کوتاهی خویش در ادای حق آن نعمتهای انبوه اقرار خواهد کرد و تلاش خود را در انجام شکر آنها ناچیز خواهد شمرد و همواره خود را در برابر آفریننده آن همه نعمتها سرافکنده خواهد دید .5
پس از آنکه تمام سطح کره زمین به مدت طولانی در زیر آب فرو رفته و خداوند خواست تا آن را از زیر آب بیرون آورد که صحنه زندگی موجودات مهیا گردد ، اولین نقطه ای که از زیر آب سر بیرون آورد همان مکان مقدس کعبه و بیت الحرام بود . این واقعه نشان دهنده اهمیت این نقطه و مرکزیت آن برای همه عالمیان است .
در واقع دحوالارض روز شروع حیات بخشی خداوند به جهان خاکی است که توجه به آن در روایات و تعیین اعمال خاص همچون روزه ، عبادت ، دعا و غسل واهتمام به آن از سوی معصومین (علیهم السلام) نشانگر عنایت حضرت حق به این روز با برکت است .
روایت است که « امام رضا » علیه السلام فرموده اند: درشب بیست و پنجم ماه ذى القعده حضرت ابراهیم (علیه السلام) و حضرت عیسى (علیه السلام)متولد شده اند. و نیز در این روز رسول خدا (صلی الله علیه و آله) ، به قصد حجة الوداع از مدینه به همراه یکصد و چهار هزار یا یکصد و بیست و چهار هزار نفر از راه شجره به مکه عزیمت نمودند که حضرت فاطمه (علیها السلام ) و تمامى زوجات آن حضرت نیز، ایشان را همراهی می کردند .
آداب و اعمال روز دحوالارض
برخی از اعمال و آداب روز بیست و پنجم ذیالقعده عبارتند از:
1- روزه گرفتن
2- ذکر فراوان خدا
3- خواندن دو رکعت نماز، نزدیک ظهر به این کیفیت :
در هر رکعت بعد از حمد پنج مرتبه سوره الشّمس بخواند و آنگاه بعد از سلام نماز بگوید :
" لا حَوْلَ و لا قوَّهَ اِلّا بِالله العلی العظیم " و سپس این دعا را بخواند :
« یا مُقیلَ الْعَثَراتِ اَقِلْنی عَثْرَتی یا مُجیبَ الدَّعَواتِ اَجِبْ دَعْوَتی یا سامِعَ الْاَصْواتِ اِسْمَعْ صَوْتی وَ ارْحَمْنی و تَجاوَزْ عَنْ سَیئاتی وَ ما عِنْدی یا ذَالْجَلالِ وَ الْاِکْرام 6
ای درگذرنده لغزشها ، از لغزشم درگذر! ای اجابتکننده دعاها ، دعایم را مستجاب کن ! ای شنوای آوازها ، صدایم را بشنو و به من رحم کن و از بدیهایم و آنچه نزد من است درگذر! ای صاحب جلالت و بزرگواری . »
4- خواندن دعایی که با این عبارت شروع میشود:" اللّهمّ یا داحِی الْکعبهَ وَ فالِقَ الْحَبَّه 7
5- میرداماد ( ره ) در رساله ی اربعه ایام خود افضل اعمال مستحب را در این روز زیارت حضرت رضا (ع) بیان می دارد .
فرصتهای معنوی زندگی ، نسیمهایی الهی هستند که دل و جانهایی که خود را در معرض آن قرار داده اند را مینوازد و به آنها شادمانی و آرامشی ژرف میبخشد . « دحوالارض » نیز از آن دسته از نسیم هایی است که سالی تنها یک بار میوزد. تکرار دوباره این نسیم روحبخش برای آنانکه جان خویش را از عطر آن آکنده نسازند ، نامعلوم است . پس این فرصت طلایی را دریابیم ؛ که رسول خدا (صلی الله علیه وآله) فرمود :
" اِنَّ لِرَبِّکُمْ فی ایامِ دَهْرِکُمْ نََفَحاتٌ فَتَعَرَّضُوا لَها لَعَلَّهُ اَن یصیبَکُمْ نَفْحَةٌ مِنْها فَلا تَشْقَوْنَ بَعْدَها اَبداً ؛ همانا در طول زندگی شما نسیمهایی از سوی پروردگارتان میوزد. خود را در معرض آنها قرار دهید ، باشد که چنین نسیمی سبب شود که برای همیشه بدبختی از شما دور ماند ."8
مولوی نیز با اشاره به این حدیث شریف چنین سروده است :
گفت پیغمبر کـه نَفْحتــهای حق
|
انــــدر ایــــن ایــــــام مـــــیآرد سَــبــــق
|
گوش و هُش دارید این اوقات را
|
در ربـــاییـــد ایــــنچنیـــــن نـــفــحـــات را
|
نفحه آمد مر شما را دید و رفت
|
هر که را میخواست ، جان بخشید و رفت
|
نفحــه دیگــر رسیـد آگـاه باش
|
تــا از ایـــن هــم وا نمـــانی خواجــه باش |
سلام بر دحوالارض ، روزی که آسمان و زمین ، برای آدمی آغوش میگشایند و نعمتهایشان را سوی او روانه میکنند .
سلام بر دحوالارض ، روزی که برای نخستین بار، خدا نعمتهایش را نازل کرد تا آدمی به مهرش پی ببرند .
سلام بر دحوالارض ، روزی که عشق پیدا شد و آتش به همه عالم زد تا ما گم گشتگان کوی دوست ، عشق را بجوییم و ببوییم ، بلکه در سرای فانی آرام گیریم و آرامش دیگران را بر هم نزنیم ، و آرامگاه خلایق باشیم .
آیا تا به حال اندیشیده ایم که ما با این نعمت بزرگ خداوند چه کرده ایم ؟!
آیا تا به حال فکر کرده ایم که در روز محشر در برابرسۆالات و افشاگری های این نعمت وسیع از اعمال و کردار ما دربرابر عدل الهی ، چه پاسخی داریم ؟!
زهرا اجلال –
بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان
پی نوشت ها :
1- نازعات / 30
2- رعد / 3
3- تفسیر نمونه / ج 26 / ص 100 – 101
4- مراقبات / ص 186 - 187
5- همان / ص 193 – 194
6- شیخ عباس قمی / مفاتیح الجنان / ص 451
7- مفاتیح الجنان / ص 451 بخش اعمال مربوط به دحوالارض
8- سیوطی / جامع الصغیر / ج 1 / ص 95
دحو الارض، مطابق با بیست و پنجم ماه ذوالقعده، روزی است که خداوند با نظر به کره زمین، به جهان خاکی حیات بخشید.
به نظر برخی از مفسران، آیه 30 سوره نازعات (والارض بعد ذلک دحاها) به همین واقعه اشاره دارد.
گذشته از واقعه دحوالارض، رویدادهای دیگری نیز در این روز رخ داده اند که اهمیت آنرا دوچندان نموده اند؛ از جمله:
• میلاد ابوالانبیاء حضرت ابراهیم علی نبینا و آله و علیه السلام .
• میلاد حضرت عیسی مسیح علیه السلام .
• خروج رسول اکرم صلی الله علیه و آله از مدینه به همراه هزاران حاجی به سوی مکه، به قصد حجة الوداع. در این سفر وجود مقدس امیرالمۆمنین و حضرت زهرا سلام الله علیهما و نیز تمامی همسران و بسیاری از اصحاب پیامبر(صلی الله علیه و آله) نیز ایشان را همراهی میکردند.
• در روایتی نیز آمده است که قائم(عج) در همین روز قیام خواهد کرد.
1- روزه
روز دحوالارض از چهار روزی است که در تمام سال به فضیلت روزه گرفتن، ممتاز است و در روایتى آمده است که روزهاش مثل روزه هفتاد سال است؛ و در روایت دیگر کفاره هفتاد سال است و هر که این روز را روزه بدارد و شبش را به عبادت بسر آورد از براى او عبادت صد سال نوشته شود؛ و هر چه در میان آسمان و زمین وجود دارد براى کسی که در این روز روزهدار باشد استغفار میکنند. و این روزى است که رحمت خدا در آن منتشر گردیده و از براى عبادت و اجتماع به ذکر خدا در این روز اجر بسیارى است و از براى این روز به غیر از روزه و عبادت و ذکر خدا و غسل دو عمل وارد است.
2- نماز
و آن دو رکعت در وقت چاشت است. به این ترتیب که :
نمازى که در کتب شیعه قُمیّین روایت شده و آن دو رکعت است در وقت چاشت در هر رکعت بعد از حمد پنج مرتبه سوره وَالشَّمْسِ بخواند و بعد از سلام نماز بخواند:
لا حَوْلَ وَلا قُوَّةَ اِلاّ بِاللّهِ الْعَلىِّ الْعَظیمِ
جنبش و نیروئى نیست جز به خداى والاى بزرگ
پس دعا کند و بخواند:یا مُقیلَ العَثَراتِ اَقِلْنى عَثْرَتى یا مُجیبَ
اى نادیده گیر لغزشها، نادیده گیر لغزشم را اى اجابت کننده
الدَّعَواتِ اَجِبْ دَعْوَتى یا سامِعَ الاْصْواتِ اِسْمَعْ صَوْتى
دعاها اجابت کن دعایم را اى شنواى صداها بشنو صدایم را
وَارْحَمْنى وَتَجاوَزْ عَنْ سَیِّئاتى وَما عِنْدى یا ذَاالْجَلالِ وَالاْکْرامِ
و به من رحم کن و از گناهانم و آنچه بدى دارم درگذر اى صاحب جلالت و بزرگوارى .(مفاتیح الجنان)
نماز یک شنبه ماه ذی القعده را هم فراموش نکنید!
سیدبن طاووس روایتی نقل کرده که ذی القعده محل اجابت دعاست و در وقت شدت و در روز یکشنبه این ماه نمازی است با فضیلت بسیار از رسول خدا صلی الله علیه و آله روایت کرده که خلاصه اش این است هر کس بجا آورد توبه اش مقبول، گناهانش آمرزیده شود .
با ایمان بمیرد و دینش گرفته نشود، قبرش گشاده و نورانی گردد، والدینش از او راضی گردند و مغفرت شامل حال او و والدین و ذریه اش گردد.
توسعه رزق پیدا کند، ملک الموت هنگام مردن با او مدارا کند.
روز یکشنبه غسل کند و چهار رکعت نماز گزارد:
در هر رکعت حمد یک مرتبه و قل هو الله احد سه مرتبه و معوذتین یک مرتبه پس استغفار کند هفتاد مرتبه
و ختم کند استغفار را به لا حول ولا قوه الا بالله العلی العظیم
وبگوید یا عزیز یا غفار اغفرلی ذنوبی وذنوب المومنین والمومنات فانه لا یغفرالذنوب الا انت
زیارت حضرت امام رضا علیه السلام
که بهترین و با فضیلتترین عمل مستحبی این روز است.
3- انجام غسل به نیت روز دحو الارض
کلام آخر
فرصتهای معنوی در زندگی بشر ، نعمت هایی هستند که جسم و روح آنان را نوازش می دهدو موجبات شادمانی و ارامش را فراهم می سازد. دحو الارض نیز از همین گونه است. پس قدر این فرصت طلایی را بدانیم که رسول خدا فرمود :
" اِنَّ لِرَبِّکُمْ فی ایامِ دَهْرِکُمْ نََفَحاتٌ فَتَعَرَّضُوا لَها لَعَلَّهُ اَن یصیبَکُمْ نَفْحَةٌ مِنْها فَلا تَشْقَوْنَ بَعْدَها اَبداً " همانا در طول زندگی شما نسیمهایی از سوی پروردگارتان میوزد. هان! خود را در معرض آنها قرار دهید، باشد که چنین نسیمی سبب شود که برای همیشه بدبختی از شما دور بماند. " (سیوطی، جامع الصغیر، ج 1، ص 95)
فرآوری : زهرا اجلال
بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان
منابع :
سایت حوزه
سایت اندیشه قم
سایت صراط مستقیم
خَیرُ الکَلامِ مَا دَلَّ وَ جَلَّ وَ قَلَّ وَ لَم یُمِلَّ؛
بهترین سخن، آن است که قابل فهم و روشن و کوتاه باشد و خستگى نیاورد.
اِنَّ لِلمُؤمِنِ عَلى المُؤمِنِ سَبعَةَ حُقوقٍ، فَاَوجَبُها اَن یَقولَ الرَّجُلُ حَقّا وَ اِن کانَ عَلى نَفسِهِ اَو عَلى والِدَیهِ، فَلا یَمیلَ لَهُم عَنِ
الحَقِّ؛
مؤمن را بر مؤمن، هفت حق است. واجب ترین آنها این است که آدمى تنها حق را بگوید، هر چند بر ضد خود یا پدر و مادرش باشد و به خاطر آنها از حق منحرف نشود.
خَیرُ القُلوبِ اَوعاها لِلخَیرِ وَ شَرُّ القُلوبِ اَوعاها لِلشَّرِّ، فَاَعلَى القَلبِ الَّذى یَعِى الخَیرَ مَملُوٌّ مِنَ الخَیرِ اِن نَطَقَ نَطَقَ مَأجورا و اِن اَنصَتَ اَنصَتَ مَأجورا؛
بهترین قلبها، قلبى است که ظرفیت بیشترى براى خوبى دارد و بدترین قلبها، قلبى است که ظرفیت بیشترى براى بدى دارد، پس عالىترین قلب، قلبى است که خوبى را در خود دارد و لبریز از خوبى است. اگر سخن بگوید، سخنش در خور پاداش است و اگر سکوت کند، سکوتش درخور پاداش است.
و َما أعمالُ البِرِّ کُلُّها وَ الجِهادُ فى سَبیلِ اللّهِ عِندَ الامرِ بِالمَعرُوفِ و َالنَّهىِ عَنِ المُنکَرِ إِلاّ کَنَفثَةٍ فى بَحرٍ لُجِّىٍّ؛
همه کارهاى خوب و جهاد در راه خدا در برابر امر به معروف و نهى از منکر چون قطره اى است در دریاى عمیق.
إِذَا لَمْ یَأْمُرُوا بِالْمَعْرُوفِ وَ لَمْ یَنْهَوْا عَنِ الْمُنْکَرِ وَ لَمْ یَتَّبِعُوا الْأَخْیَارَ مِنْ أَهْلِ بَیْتِی سَلَّطَ اللَّهُ عَلَیْهِمْ شِرَارَهُمْ فَیَدْعُوا خِیَارُهُمْ فَلَا یُسْتَجَابُ لَهُمْ.
هرگاه (مردم) امر به معروف و نهى از منکر نکنند، و از نیکان خاندان من پیروى ننمایند، خداوند بدانشان را بر آنان مسلّط گرداند و نیکانشان دعا کنند امّا دعایشان مستجاب نشود .
کافی(ط-الاسلامیه){شبیه این حدیث در امالى(صدوق) ص 308}
بانو فاطمه زهرا(س) این دعا را به سلمان یاد دادند و فرمودند:
اگر میخواهی در روز قیامت خداوند را ملاقات کنی در حالی که از دست تو در سخط و غضب نیست، این دعا را بسیار بخوان:
«بسماللهالرحمنالرحیم، بسمالله النور، بسمالله نور النور، بسمالله نور علی نور، بسم الله الذی هو مدبر الامور، بسم الله الذی خلق النور من النور، الحمد الله الذی خلق النور من النور، و انزل النور علی الطور، فی کتاب مسطور، فی رق منشور، بقدر مقدور، علی نبی محبور، الحمدالله الذی هو بالعز مذکور، و بالفخر مشهور، و علی السراء و الضراء مشکور: و صلی الله علی سیدنا محمد و آله الطاهرین».
نام سوره: سوره مبارکه اخلاص(توحید)
فضیلت تلاوت:هرکس این سوره مبارکه راتلاوت کند گویی یک سوم قران را تلاوت کرده است؛ تلاوت کردن آن هنگام نشستن، ایستادن ودرحرکت بسیارمستحب است زیرابه گفته پیامبرگرامی اسلام هفتاد هزار فرشته در نماز میت او شرکت می کنند.(برگزیده تفسیر نمونه)
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ
| ||
قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ ﴿۱﴾
| ||
اللَّهُ الصَّمَدُ ﴿۲﴾
| ||
لَمْ یَلِدْ وَلَمْ یُولَدْ ﴿۳﴾
| ||
وَلَمْ یَکُن لَّهُ کُفُوًا أَحَدٌ ﴿۴﴾
|
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ |
به نام خداوند رحمتگر مهربان |
الْحَمْدُ للّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ |
ستایش خدایى را که پروردگار جهانیان |
الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ |
رحمتگر مهربان
مَالِکِ یَوْمِ الدِّینِ |
[و] خداوند روز جزاست |
إِیَّاکَ نَعْبُدُ وإِیَّاکَ نَسْتَعِینُ |
[بار الها] تنها تو را مىپرستیم و تنها از تو یارى مىجوییم |
| |||||
|
پیامبر فرمودند:
هر که گناهی را انجام دهد عقلی از او جدا شود که دیگر هرگز باز نمی گردد.
پیامبر فرمودند:
نزد خداوند چیزی محبوتر از مرد یا زن توبه گرنیست.
پیامبر فرمودند:
عاقل تر از همه ی مردم کسی است که با مردم بیشتر مدارا کند.
صلوات نشانه محبت به حبیب خداست .
صلوات باعث تقرب به خدا و رسول خدا میشود .
صلوات موجب شفاعت است .
با صلوات حاجات برآورده میشود .
صلوات باعث آمرزش گناهان میشود .
صلوات موجب عافیت و شفای امراض میشود .
صلوات حافظه را تقویت میکند .
صلوات موجب توانگری است .
صلوات موجب روشنایی قبر و قیامت است .
صلوات باعث تشریف فرمایی پیامبر به موقع مرگ است .
صلوات نور صراط است .
صلوات باعث نجات از آتش جهنم و داخل شدن در بهشت است .
صلوات در لغت به معنی «دعاست» و نماز را به جهت این که شامل دعا میشود «صلاة» میگویند.
اما صلوات در میان عرف مردم شامل دو چیز میشود:
معنای اول: سلام و درود بیکران خداوند و فرشتگان و کسانی که ایمان به رسول خدا آوردند، به جهت عظمت، مقام و منزلت آن حضرت صلوات بر محمد (صلی الله علیه و آله) و آلش میفرستند .
معنای دوم: صلوات به معنای نماز است .
عدهای هم صلوات پروردگار عالم را به پنج معنی تقسیم میکنند .
1) به معنای رحمت
2) به معنای مغفرت
3) به معنای شفاء
4) به معنای تزکیه
5) به معنای کرامت
بعضی از علمای دین حروف صلوات را به معنای خاصی به کار بردهاند که عبارتاند از:
«صاد» در صلوات از «صمد» است که از اسماء خداوند است .
«لام» در صلوات از «لطیف» است که از اسماء خداوند است .
«واو» در صلوات از «واحد» است که از اسماء خداوند است .
«هاء» در صلوات از «هادی» است که از اسماء خداوند عالم است .
رسول اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمودند:
«هر کس صد بار بر محمد و آل محمد (صلی الله علیه و آله) صلوات بفرستد، خداوند صد حاجت او را برآورده میسازد.»
حضرت علی (علیه السلام) میفرماید:
«هیچ دعایی به آسمان نمیرسد مگر این که دعا کننده بر محمد و آل او صلوات بفرستد.»
منبع:
کتاب خواص شگفت انگیز صلوات